งานส่วนที่ 1: การจัดทำแผนแม่บทการพัฒนาระบบขนส่งมวลชน

การศึกษาโครงข่ายระบบขนส่งมวลชน

ที่ปรึกษาจะทำการออกแบบโครงข่ายระบบขนส่งมวลชนหลายๆ รูปแบบ พร้อมทั้งนำโครงข่ายที่มีการเสนอจากท้องถิ่นและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องมาประกอบการพิจารณา เพื่อคัดเลือกหาโครงข่ายระบบขนส่งมวลชนที่เหมาะสมสำหรับเมืองนครราชสีมา นอกจากนี้แล้ว ที่ปรึกษาจะพิจารณากำหนดรูปแบบการก่อสร้างที่เหมาะสมว่าควรจะเป็น ระดับดิน เหนือดิน หรือใต้ดิน โดยคำนึงถึงผลกระทบสิ่งแวดล้อม ราคาค่าก่อสร้าง ค่าประกอบการ ค่าบำรุงรักษา ระยะเวลาการก่อสร้าง พฤติกรรมของผู้ใช้รถสาธารณะ ระบบผังเมือง รวมทั้งการรับฟังความคิดเห็นจากท้องถิ่นและผู้ที่เกี่ยวข้อง

ที่ปรึกษาได้ดำเนินการวิเคราะห์แนวเส้นทางที่มีความเป็นไปได้เบื้องต้นในการพัฒนาเป็นโครงข่ายระบบขนส่งมวลชนที่เหมาะสมสำหรับเมืองนครราชสีมา ดังแสดงในรูปที่ 4 โดยในการศึกษานี้ ที่ปรึกษาจะดำเนินการทบทวนและพัฒนาแนวเส้นทางให้มีความเหมาะสมมากยิ่งขึ้น

รูปที่ 4 แนวเส้นทางที่มีความเป็นไปได้เบื้องต้น

          การศึกษาด้านเทคโนโลยีระบบขนส่งมวลชน

ที่ปรึกษาได้ทำการศึกษาเทคโนโลยีระบบขนส่งมวลชนจากแหล่งข้อมูลต่างๆที่มีอยู่ทั้งในและต่างประเทศ เพื่อคัดเลือกหาเทคโนโลยีระบบขนส่งมวลชนที่เหมาะสมสำหรับเมืองนครราชสีมา ทั้งนี้จะต้องพิจารณาความเหมาะสมให้สอดคล้องกับความต้องการของท้องถิ่น ความเหมาะสมทางวิศวกรรม เศรษฐกิจ และผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและชุมชน

1.       ประเภทของเทคโนโลยีระบบขนส่งมวลชน

โดยทั่วไประบบขนส่งมวลชนสามารถแบ่งออกได้ 3 ประเภท ตามลักษณะการดำเนินการและเทคโนโลยีของยานพาหนะดังนี้

• ระบบที่ดำเนินการบนถนน (Road-based systems) ได้แก่ รถประจำทางทั่วไป (Conventional Bus) ทั้งที่วิ่งปนกับกระแสจราจรทั่วไป หรือระบบที่มีการให้สิทธิ์หรือมีเขตทางเฉพาะ ซึ่งรวมถึงรถโดยสารด่วนพิเศษ (Bus Rapid Transit, BRT) และช่องเดินรถพิเศษสำหรับรถประจำทาง (Bus Way) ความเร็วจะช้ากว่าระบบอื่นๆ เพราะมีความล่าช้าจากการวิ่งปนในกระแสจราจร
•  ระบบผสมผสาน (Intermediate systems or hybrid bus-tram systems) คือ ระบบเทคโนโลยีล้อยางที่ดำเนินการตามแนวถนนโดยมีระบบนำร่อง (Guided system)
• ระบบราง (Rail-based systems) ได้แก่ รถราง (Tram) รถรางไฟฟ้าขนาดเบา (Light Rail Transit) และระบบขนส่งมวลชนขนาดหนัก (Heavy Rapid Transit) มีการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีที่หลากหลาย ทั้งหมดจะวิ่งให้บริการโดยมีระบบนำร่อง ทำให้เป็นระบบขนส่งมวลชนที่มีความจุสูงและมีความรวดเร็ว

ตัวอย่างระบบรถไฟขนาดหนัก (MRT) ในเมืองต่างๆ

2.       สรุปการเปรียบเทียบค่าใช้จ่าย

ข้อมูลเกี่ยวกับมูลค่าการลงทุนในโครงการก่อสร้างระบบขนส่งมวลชนขนาดใหญ่ในประเทศไทย ทั้งที่ได้ดำเนินการก่อสร้างแล้ว และกำลังอยู่ในระหว่างการศึกษา สามารถเปรียบเทียบได้ดัง ตารางที่ 1 ซึ่งจะเห็นว่าราคาเฉลี่ยต่อกิโลเมตรของระบบรถโดยสารด่วนพิเศษ (BRT) ถูกที่สุด ซึ่งถูกกว่ารถไฟลอยฟ้าและรถไฟใต้ดินประมาณ 18 และ 48 เท่าตามลำดับ

ตารางที่ 1 ข้อมูลเปรียบเทียบมูลค่าการลงทุนในโครงการก่อสร้างระบบขนส่งมวลชนในประเทศไทย

                การจัดทำแผนแม่บท

ที่ปรึกษาจะจัดทำแผนแม่บทการพัฒนาระบบขนส่งมวลชนนครราชสีมาระยะต่างๆ ทั้งระยะสั้น ระยะกลาง และระยะยาว พร้อมกำหนดความเป็นไปได้ของโครงข่ายเส้นทางระบบขนส่งมวลชนที่ควรดำเนินการเร่งด่วนก่อน (สายแรก) เพื่อนำไปศึกษาในรายละเอียดความเหมาะสม (Feasibility Study) ในขั้นตอนต่อไป รายละเอียดในแผนแม่บท ควรประกอบด้วยการทบทวนผลการศึกษาด้านต่างๆ ที่จำเป็นต่อการวิเคราะห์จัดทำแผนแม่บท อาทิ การศึกษาด้านการจราจร ด้านสังคม ด้านผังเมือง ด้านโครงข่ายและเทคโนโลยีระบบขนส่งมวลชน ด้านเศรษฐกิจและการเงิน ด้านสิ่งแวดล้อม และด้านองค์กรบริหารจัดการ

สิ่งจำเป็นพื้นฐานของแต่ละเมืองคือ การสร้างระบบที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งไม่เพียงเสริมสร้างเศรษฐกิจในด้านของการลดค่าใช้จ่ายในการเดินทาง และการประหยัดเวลาในการเดินทาง แต่ยังต้องสามารถรักษาปริมาณผู้โดยสารโดยเฉลี่ยให้สูงสม่ำเสมออีกด้วยเพื่อให้ระบบสามารถดำเนินการได้อย่างต่อเนื่องและยั่งยืน ดังนั้นระบบที่ได้ชื่อว่า ‘เน้นที่ความต้องการของผู้โดยสาร’ โดยระบบจะต้องมีรายได้จากค่าโดยสารเพียงพอต่อการเดินรถและการบำรุงรักษาเพื่อไม่ให้เป็นภาระของงบประมาณในระยะยาว นอกจากนี้ยังต้องเป็นระบบที่ อำนวยความสะดวกสบายแก่ผู้ที่เดินทางโดยรถยนต์ส่วนตัวให้เปลี่ยนมาใช้ระบบขนส่งมวลชน อันจะทำให้การจราจรมีความแออัดน้อยลง ลดการใช้พลังงานและการปล่อยมลพิษ และที่สำคัญเป็นการพัฒนาคุณภาพชีวิต ให้ดียิ่งขึ้นโดยวิธีการและขั้นตอนการจัดทำแผนแม่บทนั้นแสดงรายละเอียดดังรูปที่ 2.1.5-1

รูปที่ 2.1.5-1 วิธีการและขั้นตอนการจัดทำแผนแม่บท

ผลการศึกษาแผนแม่บทของเส้นทางที่เลือก

แผนแม่บทระยะสั้น 5 ปีแรก

แผนแม่บทระยะกลาง 5-10 ปี

แผนแม่บทระยะยาว 10-15 ปี